Ý nghĩa lịch sử của cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội Việt Nam (06/01/1946).

Cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội Việt Nam ngày 06/01/1946 là một mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc, đánh dấu bước ngoặt lớn trong quá trình xây dựng thể chế dân chủ. Lần đầu tiên người dân Việt Nam, từ nông dân, công nhân tới trí thức, phụ nữ và đồng bào các dân tộc, được trực tiếp lựa chọn những người đại diện cho mình. Trong bối cảnh đất nước vừa giành được độc lập nhưng vẫn bị giặc đói, giặc dốt và các lực lượng ngoại xâm đe dọa, Tổng tuyển cử trở thành một cuộc vận động chính trị rộng lớn khẳng định quyền làm chủ của nhân dân, đồng thời tạo dựng nền tảng pháp lý cho nhà nước dân chủ cộng hoà. Nhìn lại sự kiện này, chúng ta càng thấm thía khát vọng tự do, bình đẳng và trách nhiệm công dân đã giúp dân tộc vượt qua muôn vàn thử thách.

Sau Cách mạng Tháng Tám, Chính phủ lâm thời phải củng cố chính quyền non trẻ và đối phó với âm mưu tái xâm lược của thực dân Pháp. Trong phiên họp đầu tiên ngày 3/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu sáu nhiệm vụ cấp bách, trong đó có việc sớm tổ chức Tổng tuyển cử để bầu ra Quốc hội và Chính phủ chính thức. Ngày 8/9/1945, Người ký Sắc lệnh 14‑SL dựa trên nghị quyết của Quốc dân Đại hội, quy định nước ta theo chính thể dân chủ cộng hoà và Quốc hội sẽ được bầu bằng phổ thông đầu phiếu. Chính phủ tiếp tục ban hành Sắc lệnh 51‑SL, quy định thể lệ cuộc bầu cử. Những quyết sách ấy cho thấy Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Đảng Cộng sản Việt Nam coi việc xây dựng thể chế dân chủ là nhiệm vụ tối quan trọng, dù đất nước đang ở thế “ngàn cân treo sợi tóc”.

Tổng tuyển cử được tổ chức trên nền tảng các giá trị dân chủ và đoàn kết. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định đây là dịp để toàn thể quốc dân tự do lựa chọn những người có tài, có đức, và ông nhấn mạnh rằng bầu cử phải thực hiện theo nguyên tắc tự do, bình đẳng, dân chủ, đoàn kết. Người khuyến khích mọi công dân 18 tuổi trở lên tham gia bầu cử, không phân biệt giới tính, tôn giáo, giai cấp hay đảng phái. Những tuyên bố đó mở đường cho một cuộc bầu cử thực sự phổ thông đầu phiếu, khơi dậy niềm tự hào và trách nhiệm trong mỗi người dân.

Tuy nhiên, cuộc bầu cử diễn ra trong điều kiện hết sức khó khăn. Khi Nhật đầu hàng đồng minh, quân Tưởng vào miền Bắc, quân Anh – Pháp vào miền Nam với mưu đồ xâm lược. Nội bộ cũng còn những đảng phái chống phá. Kinh tế kiệt quệ, nạn đói hoành hành, nền giáo dục lạc hậu. Vì vậy, Tổng tuyển cử vừa là cuộc vận động nhân dân rộng rãi, vừa là cuộc đấu tranh với kẻ thù trong ngoài. Để bảo đảm đoàn kết, Mặt trận Việt Minh và Chủ tịch Hồ Chí Minh linh hoạt nhân nhượng, dành 70 ghế cho Việt Quốc và Việt Cách tham gia Quốc hội mà không cần bầu cử. Sách lược này cô lập kẻ thù, tranh thủ thời gian củng cố lực lượng, đồng thời khẳng định tinh thần bao dung và đoàn kết dân tộc.

Ngày 05/01/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi quốc dân đi bỏ phiếu. Người viết: “Ngày mai là một ngày vui sướng của đồng bào ta, vì ngày mai là ngày Tổng tuyển cử… Ngày mai, dân ta sẽ tự do lựa chọn và bầu ra những người xứng đáng thay mặt cho mình, gánh vác việc nước”. Báo Cứu quốc cũng đăng bút tích của Người, kêu gọi mọi nam nữ 18 tuổi trở lên tham gia bầu cử. Những lời kêu gọi khẩn thiết đó đã trở thành mệnh lệnh của trái tim, động viên nhân dân khắp nơi bất kể bom đạn, khó khăn.

Sáng 06/01/1946, hàng triệu cử tri cả nước náo nức đi bỏ phiếu. Ở Hà Nội, 91,95% cử tri của 74 khu nội thành và 118 làng ngoại thành đi bầu; trên phạm vi toàn quốc, 89% cử tri thực hiện quyền công dân. Dù một số địa phương Nam Bộ bỏ phiếu sớm ngày 23/12/1945 do chưa nhận kịp lệnh hoãn, tinh thần chung là hướng về ngày hội non sông. Ở phía Bắc, nhân dân vượt qua sự phá hoại để bỏ phiếu; ở Nam Bộ, không khí bầu cử diễn ra ngay cả dưới bom đạn. Những con số trên cho thấy tinh thần yêu nước và ý chí tự quyết mạnh mẽ của đồng bào ta.

Kết quả cuộc Tổng tuyển cử thật ấn tượng: cả nước bầu được 333 đại biểu. Thành phần Quốc hội rất đa dạng – 57% thuộc các đảng phái khác nhau, 43% không đảng phái; 87% là công nhân, nông dân và chiến sĩ cách mạng; có 10 đại biểu nữ và 34 đại biểu dân tộc thiểu số. Các đại biểu đến từ cả ba miền, gồm nhà cách mạng lão thành, thương gia, nhân sĩ, trí thức, nhà hoạt động văn hóa, tín đồ các tôn giáo và cả người không đảng phái. Chủ tịch Hồ Chí Minh trúng cử với tỷ lệ phiếu cao nhất – 98,4%, chứng tỏ uy tín và niềm tin tuyệt đối của nhân dân dành cho Người.

Cuộc bầu cử thành công mang ý nghĩa lịch sử to lớn. Nó đánh dấu bước trưởng thành của cách mạng và mở ra thời kỳ mới cho dân tộc. Từ đây, đất nước ta có một Chính phủ thống nhất, một bản Hiến pháp tiến bộ và một hệ thống chính quyền đầy đủ danh nghĩa pháp lý, đại diện cho nhân dân Việt Nam thực hiện các công việc đối nội và đối ngoại. Quốc hội do nhân dân bầu ra là cơ sở khẳng định Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa là hợp pháp, dân chủ, nhà nước của dân, do dân và vì dân. Trong bối cảnh thù trong giặc ngoài, thắng lợi này thể hiện sự sáng suốt, nhạy bén và khoa học của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đó còn là biểu tượng của khát vọng dân chủ, lòng yêu nước và sức mạnh đoàn kết của toàn dân tộc.

Thành công đó cũng chứng minh lựa chọn chiến lược của Đảng là đúng đắn, gắn kết các tầng lớp nhân dân với sự nghiệp cách mạng. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh rằng các đại biểu Quốc hội “không phải đại diện cho một đảng phái nào mà là đại biểu cho toàn thể quốc dân”. Tại kỳ họp thứ nhất, Người nói cuộc Tổng tuyển cử là kết quả của sự hy sinh, tranh đấu của tổ tiên và là kết quả của sự đoàn kết anh dũng phấn đấu của toàn thể đồng bào không kể già trẻ, lớn bé, tôn giáo, dân tộc. Với tinh thần đó, Quốc hội đại diện cho ý chí thống nhất của dân tộc; khi Quốc hội và toàn dân đồng lòng thì “khó khăn nào cũng khắc phục được”. Đây là bài học về đoàn kết, về cách thức tập hợp lực lượng yêu nước cho sự nghiệp bảo vệ và xây dựng Tổ quốc.

Sau cuộc bầu cử, Quốc hội khóa I nhanh chóng tổ chức các kỳ họp để thiết lập bộ máy nhà nước. Quốc hội bầu Chính phủ Liên hiệp kháng chiến, thành lập Ủy ban dự thảo Hiến pháp, thông qua Hiến pháp 1946 và quyết định những vấn đề trọng đại như thành lập Chính phủ chính thức, xác định quốc kỳ, quốc ca, quốc ấn. Hiến pháp 1946 khẳng định rõ quyền tự do, dân chủ của công dân, khẳng định chủ quyền nhân dân và thiết lập nền tảng cho chế độ cộng hoà. Từ đó, nước Việt Nam có bộ máy chính quyền được quốc dân ủy thác điều hành đất nước, tổ chức toàn dân kháng chiến, kiến quốc và giải quyết quan hệ quốc tế. Quốc hội còn có vai trò to lớn trong việc kêu gọi đồng bào tham gia kháng chiến, đoàn kết dân tộc và phát huy sức mạnh toàn dân, đưa cuộc kháng chiến đi đến thắng lợi.

Ngoài ý nghĩa đối nội, Tổng tuyển cử đầu tiên còn có giá trị khẳng định vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Khi thực dân Pháp rêu rao rằng chính quyền cách mạng không có cơ sở pháp lý, cuộc bầu cử phổ thông đầu phiếu đã chứng minh trước nhân dân thế giới rằng Nhà nước Việt Nam được xây dựng trên nền tảng dân chủ và được nhân dân ủy quyền. Nhờ có Quốc hội do dân bầu, Chính phủ ta có tiếng nói mạnh mẽ trong đàm phán ngoại giao, tranh thủ sự ủng hộ của bạn bè quốc tế và vạch trần luận điệu vu cáo của kẻ thù. Kỳ họp đầu tiên của Quốc hội không những thông qua những quyết định quan trọng trong nước mà còn cử ra các phái đoàn đối ngoại, khẳng định với thế giới rằng dân tộc Việt Nam đủ khả năng tự quản, tự quyết vận mệnh mình. Đó là bước đi dũng cảm đưa Việt Nam từ vị thế thuộc địa nô lệ trở thành một quốc gia độc lập, có đầy đủ thể chế dân chủ và tiếng nói trên trường quốc tế.

Hơn bảy mươi năm qua, Quốc hội Việt Nam không ngừng lớn mạnh, thực hiện tốt hơn chức năng lập pháp, giám sát tối cao và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước. Các nhiệm kỳ Quốc hội đã ban hành nhiều Hiến pháp và luật quan trọng, đề ra đường lối phát triển kinh tế – xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh và mở rộng đối ngoại. Quốc hội luôn là hiện thân của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, nơi thể hiện ý chí và nguyện vọng của nhân dân. Những thành tựu này bắt nguồn từ nền móng dân chủ đặt ra tại cuộc Tổng tuyển cử năm 1946 – nơi khởi nguồn cho sự phát triển của thiết chế quyền lực nhà nước của dân, do dân và vì dân.

Kỷ niệm Ngày Tổng tuyển cử đầu tiên cũng là dịp để mỗi công dân trân trọng quyền bầu cử, ứng cử – một quyền thiêng liêng và nghĩa vụ cao cả. Lá phiếu của cử tri năm 1946 đã góp phần tạo nên Nhà nước mới; lá phiếu hôm nay tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền, đảm bảo rằng mọi quyết định quan trọng đều xuất phát từ ý chí nhân dân. Học tập bài học đoàn kết, dân chủ và trách nhiệm từ cuộc bầu cử năm xưa, thế hệ trẻ cần tiếp tục giữ gìn truyền thống yêu nước, tích cực tham gia vào đời sống chính trị, tu dưỡng đạo đức, trau dồi kiến thức để góp phần xây dựng đất nước. Cuộc Tổng tuyển cử 6/1/1946 là niềm tự hào và là lời nhắc nhở rằng tự do, dân chủ và hạnh phúc phải được giành giữ bằng trí tuệ, mồ hôi và xương máu. Trân trọng quá khứ, tin tưởng vào tương lai, mỗi người dân Việt Nam hôm nay hãy phát huy tinh thần Tổng tuyển cử đầu tiên, tiếp tục cùng nhau xây dựng đất nước giàu mạnh, văn minh, sánh vai với bè bạn năm châu.

———————————————————–

Trung tâm Y tế Đặc khu Vân Đồn