Quốc hội Việt Nam 80 năm xây dựng và phát triển

Trong hành trình 80 năm xây dựng và phát triển, Quốc hội Việt Nam luôn là biểu tượng của ý chí, nguyện vọng của Nhân dân và là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất. Từ cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên năm 1946 đến nay, Quốc hội đã đưa ra nhiều quyết định mang tính định hướng, góp phần giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước và đưa Việt Nam vững bước trên con đường đổi mới, hội nhập. Nhìn lại chặng đường đã qua không chỉ giúp chúng ta tự hào về những thành tựu to lớn mà còn rút ra những bài học quý báu cho tương lai.

Hành trình 80 năm: những dấu mốc nổi bật

Ngay sau Cách mạng Tháng Tám 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định cần sớm tổ chức Tổng tuyển cử. Ngày 6/1/1946, cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên bầu ra 333 đại biểu Quốc hội khóa I. Quốc hội khóa I lập Chính phủ liên hiệp, thông qua Hiến pháp 1946 và khẳng định chủ quyền quốc gia. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp (1946–1954), Quốc hội giữ vai trò đại đoàn kết, kêu gọi toàn dân kháng chiến và kiến quốc, củng cố niềm tin của quốc tế vào Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa.

Giai đoạn 1954–1975, đất nước tạm thời chia cắt, Quốc hội và Chính phủ tập trung xây dựng miền Bắc thành hậu phương lớn, đồng thời hỗ trợ cuộc đấu tranh giải phóng miền Nam. Các khóa Quốc hội II, III, IV đã ban hành nhiều nghị quyết, luật về phát triển kinh tế – xã hội và huy động sức người, sức của cho tiền tuyến. Sau thống nhất đất nước, Quốc hội khóa VI (1976–1981) quyết định thành lập nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thông qua Hiến pháp 1980 và xây dựng kế hoạch khôi phục kinh tế sau chiến tranh. Đường lối đổi mới được Đại hội VI của Đảng (1986) đề ra, và Quốc hội khóa VIII (1987–1992) đã thể chế hóa trong Hiến pháp 1992, khẳng định kinh tế nhiều thành phần và quyền tự do kinh doanh. Từ đó đến nay, Quốc hội các khóa IX, X, XI, XII, XIII, XIV liên tục ban hành, sửa đổi hàng trăm đạo luật như Bộ luật Dân sự, Bộ luật Lao động, Luật Doanh nghiệp…, tham gia quyết định những chủ trương lớn như gia nhập ASEAN (1995), WTO (2007), xử lý khủng hoảng tài chính, phòng chống dịch bệnh. Hiến pháp 2013 – bản Hiến pháp thứ năm – do Quốc hội khóa XIII thông qua đã khẳng định rõ ràng: Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất.

Vai trò của Quốc hội và Hội đồng nhân dân trong công cuộc đổi mới

Trong suốt 80 năm, Quốc hội luôn nắm vững và vận dụng đúng đắn chủ trương, đường lối của Đảng vào hoạt động lập pháp, giám sát và quyết định các vấn đề quan trọng. Quốc hội có quyền lập hiến, lập pháp, quyết định ngân sách, kế hoạch phát triển, các dự án kinh tế – xã hội, các vấn đề quốc phòng, an ninh, đối ngoại… và giám sát tối cao hoạt động của Nhà nước. Những quyết sách của Quốc hội đều xuất phát từ ý chí, nguyện vọng của Nhân dân và lợi ích quốc gia, dân tộc; nhờ đó, nhiều chuyển biến tích cực đã diễn ra trong đời sống kinh tế – xã hội, an ninh quốc phòng được giữ vững, vị thế đất nước trên trường quốc tế nâng cao.

Ở địa phương, Hội đồng nhân dân (HĐND) là cơ quan quyền lực nhà nước, đại diện cho ý chí và quyền làm chủ của nhân dân địa phương. Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) được Quốc hội thông qua tháng 2/2025 khẳng định mô hình chính quyền ở các tỉnh, huyện, xã gồm HĐND và Ủy ban nhân dân. HĐND làm việc theo chế độ tập thể và quyết định theo đa số, còn UBND hoạt động theo chế độ tập thể gắn với trách nhiệm của Chủ tịch UBND. Luật nhấn mạnh tổ chức chính quyền địa phương tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, bảo đảm trách nhiệm giải trình gắn với kiểm soát quyền lực; các công việc thuộc thẩm quyền của địa phương phải do địa phương quyết định và tự chịu trách nhiệm. Việc phân quyền, phân cấp được quy định rõ để phát huy tính chủ động, sáng tạo của địa phương. Nhờ vậy, vai trò và vị trí của HĐND các cấp ngày càng được củng cố và nâng cao trong tiến trình đổi mới.

Quyết sách gắn với ý chí nhân dân và lợi ích dân tộc

Một bài học xuyên suốt là các quyết sách của Quốc hội phải bắt nguồn từ ý chí, nguyện vọng của Nhân dân, đặt lợi ích quốc gia – dân tộc lên trên hết. Ngay từ Tổng tuyển cử 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định cử tri cần lựa chọn người “có tài, có đức”, những người được bầu phải đặt lợi ích Tổ quốc và hạnh phúc của Nhân dân lên trên lợi ích riêng. Tinh thần đó vẫn còn nguyên giá trị. Các đoàn đại biểu Quốc hội thường xuyên tiếp xúc cử tri trước và sau mỗi kỳ họp; ý kiến cử tri được tổng hợp, gửi tới Quốc hội để giải quyết. Các phiên chất vấn và giám sát chuyên đề được truyền hình trực tiếp, công khai minh bạch, giúp đại biểu nắm bắt tâm tư cử tri và buộc cơ quan nhà nước phải trả lời trách nhiệm. Các gói hỗ trợ an sinh xã hội, phục hồi kinh tế sau đại dịch, những chính sách lớn về xóa đói giảm nghèo, bảo vệ môi trường, giáo dục, y tế, quốc phòng, an ninh… đều được Quốc hội thảo luận kỹ lưỡng và quyết định dựa trên lợi ích của đất nước và nguyện vọng của Nhân dân. Nhờ vậy, niềm tin của Nhân dân vào Quốc hội và sự nghiệp đổi mới ngày càng bền chặt.

Đổi mới, hoàn thiện tổ chức và phương thức làm việc

Điểm nổi bật trong hoạt động Quốc hội là luôn đổi mới, hoàn thiện về tổ chức và phương thức làm việc. Từ họp kín, phát hành nội san, Quốc hội đã chuyển sang họp công khai, truyền hình trực tiếp để cử tri theo dõi. Các ủy ban chuyên môn và Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày càng chuyên nghiệp; Quốc hội đã xây dựng mô hình “Quốc hội điện tử”, ứng dụng công nghệ thông tin giúp đại biểu nghiên cứu tài liệu, thảo luận trực tuyến và cử tri gửi ý kiến nhanh chóng. Hoạt động giám sát được đổi mới từ kiểm tra theo định kỳ sang giám sát theo chuyên đề, tập trung vào những vấn đề nóng như đầu tư công, quản lý tài sản công, phòng chống tham nhũng. Quốc hội khóa XIV áp dụng lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với những người do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn, góp phần nâng cao trách nhiệm giải trình. Quốc hội cũng tăng cường ngoại giao nghị viện, tham gia tích cực các diễn đàn khu vực và quốc tế, qua đó nâng cao vị thế và hình ảnh Việt Nam trên trường quốc tế.

Quốc hội khóa XV: đổi mới mạnh mẽ trong xây dựng pháp luật và hoàn thiện thể chế

Quốc hội khóa XV (2021–2026) hoạt động trong bối cảnh đất nước chuyển đổi số mạnh mẽ và bối cảnh thế giới biến động nhanh. Một điểm nhấn của khóa này là đổi mới tư duy và phương thức lập pháp. Trước Kỳ họp thứ Tám năm 2024, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Chính phủ đã thống nhất cao về đổi mới tư duy xây dựng pháp luật: công tác lập pháp vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng sức sản xuất, khơi thông nguồn lực. Luật chỉ quy định những nội dung thuộc thẩm quyền của Quốc hội, bảo đảm tính ổn định, đồng thời đẩy mạnh phân cấp và cải cách hành chính. Nhờ sự đổi mới này, năm 2024 Quốc hội thông qua 31 luật và 42 nghị quyết – gần 50% tổng số luật, nghị quyết từ đầu nhiệm kỳ. Các luật, nghị quyết được triển khai nhanh chóng và tác động tích cực tới đời sống kinh tế – xã hội. Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu quá trình lập pháp phải quán triệt đầy đủ đường lối, chủ trương của Đảng, bám sát thực tiễn, bảo đảm tính đồng bộ của hệ thống pháp luật và kiên quyết ngăn chặn lợi ích nhóm. Quốc hội khóa XV cũng thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) năm 2025, giữ nguyên mô hình chính quyền địa phương gồm HĐND và UBND nhưng nhấn mạnh tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả và đẩy mạnh phân cấp. Những đổi mới này góp phần thực hiện cuộc cách mạng sắp xếp, tinh gọn bộ máy, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc.

Bài học kinh nghiệm và định hướng tương lai

Nhìn lại 80 năm, chúng ta rút ra nhiều bài học sâu sắc. Trước hết, Quốc hội luôn kiên định sự lãnh đạo của Đảng và gắn bó mật thiết với Nhân dân. Mỗi quyết sách đều xuất phát từ đường lối của Đảng và ý chí, nguyện vọng của nhân dân. Thứ hai, Quốc hội phải thường xuyên đổi mới, sáng tạo, theo kịp yêu cầu của thời đại; không ngừng hoàn thiện thể chế, phương thức làm việc và nâng cao hiệu lực, hiệu quả của pháp luật. Thứ ba, đoàn kết là sức mạnh; Quốc hội tập hợp đại biểu từ mọi tầng lớp, vùng miền, dân tộc, tôn giáo. Thứ tư, trách nhiệm của mỗi đại biểu là phục vụ Nhân dân, cống hiến trí tuệ, bản lĩnh, không vì lợi ích riêng. Những bài học này cần được phát huy để Quốc hội tiếp tục dẫn dắt đất nước trên con đường phát triển.

Trong thời gian tới, Quốc hội Việt Nam tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh chuyển đổi số, cải cách hành chính và bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia. Quốc hội khóa XV và các khóa tiếp theo sẽ sửa đổi Hiến pháp và pháp luật cho phù hợp với bối cảnh mới, thúc đẩy phát triển nhanh, bền vững. Các cơ quan của Quốc hội và mỗi đại biểu cần tiếp tục nâng cao năng lực, bám sát thực tiễn, lắng nghe cử tri và hành động vì lợi ích chung. Khi Quốc hội luôn là hiện thân của khối đại đoàn kết dân tộc, phát huy dân chủ và pháp quyền, đất nước ta sẽ tiến bước vững chắc trên con đường đổi mới, hội nhập, bảo vệ Tổ quốc và xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho Nhân dân.
———————————————————–

Trung tâm Y tế Đặc khu Vân Đồn