Hãy bắt đầu cuộc trò chuyện – Chung tay phòng chống tự tử

Ngày 10/9 hằng năm, thế giới cùng nhau hưởng ứng Ngày Phòng chống Tự tử, một lời nhắc nhở nhân loại về vấn đề sức khỏe cộng đồng đang ngày càng nhức nhối. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính, mỗi ngày có khoảng 3.000 người mất đi vì tự tử, và với mỗi ca tử vong như vậy, có đến 20 người khác tìm cách tự tử nhưng bất thành. Đằng sau những con số khô khan ấy là những câu chuyện tang thương, là nỗi đau để lại cho gia đình, bạn bè và cả xã hội.

Thực trạng đáng lo ngại

Tự tử hiện là nguyên nhân tử vong đứng thứ ba ở độ tuổi 15 – 29 trên toàn cầu. Gần 3/4 số vụ tự tử xảy ra ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình – nơi mà các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần chưa thực sự đáp ứng đủ nhu cầu.

Ở Việt Nam, theo Viện Sức khỏe nghề nghiệp và Môi trường quốc gia, chỉ riêng năm 2023 đã có khoảng 40.000 người tìm cách kết thúc cuộc đời vì trầm cảm – gấp bốn lần số ca tử vong vì tai nạn giao thông. Trong đó, nhiều trường hợp là công nhân, thường xuyên chịu áp lực công việc, tiếng ồn, hóa chất và những căng thẳng tâm sinh lý kéo dài.

Trầm cảm không chỉ bào mòn tinh thần mà còn kéo theo hàng loạt vấn đề sức khỏe thể chất như mất ngủ, rối loạn ăn uống, tiểu đường, cao huyết áp. Đặc biệt, những nghề nghiệp chịu trách nhiệm cao về tính mạng người khác – như nhân viên y tế hay kiểm soát không lưu – là nhóm thường xuyên đối mặt với nguy cơ kiệt quệ tâm lý.

Vì sao nhiều người lựa chọn sự im lặng?

Không ít người trong cơn khủng hoảng đã chọn cách im lặng vì sợ bị kỳ thị, sợ bị phán xét. Nhưng chính sự im lặng ấy lại trở thành “chiếc khóa” vô hình, giam hãm họ trong bế tắc và tuyệt vọng.

Theo WHO, ngoài những yếu tố tâm lý, nhiều trường hợp tự tử còn gắn liền với hoàn cảnh xã hội: mất việc làm, khó khăn tài chính, mâu thuẫn gia đình, bạo lực, thiên tai, hay đơn giản chỉ là cảm giác bị cô lập. Các nhóm yếu thế như người di cư, dân tộc thiểu số, cộng đồng LGBTI hoặc người đang chấp hành án phạt tù thường có nguy cơ cao hơn.

Có thể phòng ngừa

Điểm đáng mừng là tự tử hoàn toàn có thể phòng ngừa được. Với các biện pháp can thiệp đúng lúc và chi phí thấp, nhiều cuộc đời có thể được cứu vớt. WHO đã khởi xướng chương trình LIVE LIFE với bốn định hướng chính:

• Hạn chế phương tiện gây tự tử (thuốc trừ sâu, vũ khí, một số loại thuốc đặc trị).

• Khuyến khích báo chí và mạng xã hội đưa tin đúng mực, nhân văn, lan tỏa thông điệp tích cực.

• Trang bị kỹ năng sống và quản lý cảm xúc cho thanh thiếu niên.

• Phát hiện sớm và hỗ trợ kịp thời những người có dấu hiệu trầm cảm hoặc hành vi tự hại.

Những biện pháp này chỉ có thể phát huy hiệu quả khi có sự chung tay từ nhiều lĩnh vực: y tế, giáo dục, lao động, pháp luật, truyền thông và toàn xã hội.

Hãy bắt đầu từ một cuộc trò chuyện

Thông điệp toàn cầu giai đoạn 2024 – 2026 là: “Changing the narrative on suicide – Hãy bắt đầu cuộc trò chuyện”. Bởi đôi khi, một câu hỏi thăm, một cái nắm tay, hay một cuộc trò chuyện chân thành có thể trở thành chiếc “phao cứu sinh” kéo một người ra khỏi vực sâu tuyệt vọng.

Lời kêu gọi từ Trung tâm Y tế Đặc khu Vân Đồn

Chúng tôi mong muốn mỗi gia đình, mỗi thầy cô, mỗi đồng nghiệp và mỗi bạn trẻ hãy chủ động quan tâm, lắng nghe những người xung quanh. Hãy coi sức khỏe tinh thần quan trọng không kém gì sức khỏe thể chất. Hãy mở lòng, đừng phán xét, đừng kỳ thị – bởi sự lắng nghe đôi khi có thể cứu sống một con người.

Hãy để Ngày 10/9 không chỉ là ngày tưởng niệm, mà là ngày khởi đầu cho hàng triệu cuộc trò chuyện yêu thương.
Hãy để sự đồng cảm lan tỏa, để mỗi chúng ta đều trở thành điểm tựa vững vàng cho những người đang cần được níu giữ lại với cuộc đời.

———————————————

Trung tâm Y tế Đặc khu Vân Đồn