WHO ban hành hướng dẫn đầu tiên loại trừ lây truyền HIV, giang mai và viêm gan B từ mẹ sang con

WHO vừa ban hành hướng dẫn đầu tiên nhằm loại trừ lây truyền HIV, giang mai và viêm gan B từ mẹ sang con. Đây là bước ngoặt quan trọng mở ra cơ hội bảo vệ sức khỏe bà mẹ, trẻ em và hướng tới mục tiêu y tế toàn cầu vào năm 2030.

Cột mốc trong nỗ lực chấm dứt ba bệnh lây truyền từ mẹ sang con

Theo đó, các quốc gia được khuyến khích triển khai dịch vụ chăm sóc sức khỏe toàn diện, hiệu quả và lấy người bệnh làm trung tâm cho phụ nữ mang thai, bà mẹ cho con bú và trẻ em gái. Mục tiêu chung là bảo đảm những đứa trẻ chào đời không nhiễm HIV, giang mai hoặc viêm gan B, góp phần hình thành một thế hệ khỏe mạnh hơn trong tương lai.

Tại Hội nghị Khoa học HIV lần thứ 13 của Hiệp hội AIDS Quốc tế (IAS), diễn ra mới đây tại Kigali (Rwanda), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã giới thiệu hướng dẫn đầu tiên hỗ trợ các quốc gia xây dựng chương trình toàn diện và tích hợp nhằm loại trừ ba bệnh lây truyền từ mẹ sang con: HIV, giang mai và viêm gan B.

Hướng dẫn này dựa trên Khung loại trừ ba mục tiêu của WHO, nhấn mạnh phương pháp tiếp cận tích hợp, lấy con người làm trung tâm, nhằm ngăn ngừa lây truyền các bệnh nhiễm trùng từ mẹ sang con. Nội dung được xây dựng trên 4 trụ cột chính và 4 yếu tố xuyên suốt trong quá trình triển khai.

Bên cạnh đó, WHO cũng đưa ra một chiến lược toàn diện dành cho chính phủ, hệ thống y tế và các bên liên quan, giúp đánh giá, cải thiện và mở rộng các chương trình loại trừ, hướng tới mục tiêu bảo vệ sức khỏe bà mẹ và trẻ em.

TS. Meg Doherty, Giám đốc Chương trình Toàn cầu về HIV, Viêm gan và Nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục của WHO, nhấn mạnh: “Hướng dẫn mới này là một cột mốc quan trọng trong nỗ lực toàn cầu nhằm chấm dứt lây truyền HIV, giang mai và viêm gan B từ mẹ sang con. Tài liệu được ban hành trong bối cảnh nhu cầu về một cách tiếp cận tích hợp trong chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em ngày càng cấp thiết, nhằm bảo đảm hoàn thành các mục tiêu y tế toàn cầu vào năm 2030 và bảo vệ sức khỏe cho các thế hệ tương lai”.

Các nghiên cứu điển hình từ nhiều quốc gia đã được trình bày nhằm minh họa những thực hành hiệu quả và cung cấp các mô hình tham khảo, giúp định hướng cho lộ trình của các nước trong mục tiêu loại trừ lây truyền từ mẹ sang con vào năm 2030.

Điển hình bài học kinh nghiệm từ Kenya và Namibia trong chiến lược Triple Elimination. Trong đó, “Triple Elimination” có nghĩa là: Loại trừ đồng thời ba bệnh lây truyền từ mẹ sang con (EMTCT – Elimination of Mother-To-Child Transmission), bao gồm:

Mục tiêu của Triple Elimination là bảo đảm trẻ sinh ra không bị lây nhiễm ba bệnh này từ mẹ, thông qua các chương trình phòng ngừa, sàng lọc, điều trị và chăm sóc toàn diện cho phụ nữ mang thai, phụ nữ cho con bú và trẻ sơ sinh. Nói cách khác, Triple Elimination là một chiến lược y tế công cộng toàn cầu nhằm tạo ra một thế hệ trẻ em sinh ra khỏe mạnh, không mắc ba bệnh truyền nhiễm trên.

Tại Kenya, khởi đầu “Triple Elimination” từ năm 2018. Nước này đã thành lập một nhóm chuyên trách và lộ trình giai đoạn 2022-2023. Năm 2024, mở rộng thành Nhóm Công tác Kỹ thuật về Triple Elimination, đưa chiến lược đến cấp quận, huyện, tăng cường năng lực và giám sát hiệu quả, tích hợp cộng đồng người sống chung với HIV hoạch định chính sách. Các sáng kiến bao gồm xét nghiệm kép HIV, giang mai, tiêm chủng viêm gan B ngay sau sinh, sử dụng hồ sơ sức khỏe bệnh án điện tử và mở rộng chuẩn đoán sớm.

Tại Namibia, quốc gian này đã mở rộng chiến lược loại trừ kép HIV/giang mai (áp dụng từ năm 2020) bằng cách đưa viêm gan B vào chương trình loại trừ ba bệnh lây truyền từ mẹ sang con vào năm 2023. Việc phân tích tình hình và tham vấn các bên liên quan đã giúp quốc gia này xây dựng lộ trình 2020–2024, bao gồm kế hoạch hành động, cập nhật hướng dẫn chuyên môn và tích hợp chiến lược Triple Elimination vào hệ thống đào tạo cũng như quản lý thông tin y tế.

Năm 2023, Namibia được WHO trao Giải Đồng về Lộ trình loại trừ lây truyền HIV từ mẹ sang con (MTCT HIV Path to Elimination). Đặc biệt, Namibia cũng trở thành quốc gia đầu tiên và duy nhất tính đến nay được trao Giải Bạc về Lộ trình loại trừ lây truyền viêm gan B từ mẹ sang con.

Bốn trụ cột chiến lược trong hướng dẫn của WHO

WHO đề xuất phương pháo tiếp cận toàn diện, bao gồm bốn trụ cột chính:

Thứ nhất, cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng: Bảo đảm phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh được tiếp cận dịch vụ y tế toàn diện, an toàn và kịp thời.

Thứ hai, dự phòng lây truyền từ mẹ sang con: Thực hiện sàng lọc, chẩn đoán sớm và điều trị hiệu quả cho phụ nữ mang thai nhiễm HIV, giang mai hoặc viêm gan B; kết hợp dự phòng bằng thuốc, tiêm chủng và chăm sóc thai sản chuẩn.

Thứ ba, chăm sóc và điều trị suốt vòng đời: Bảo đảm phụ nữ, trẻ em và gia đình được quản lý, theo dõi và hỗ trợ lâu dài sau sinh, bao gồm điều trị kháng virus, tiêm chủng viêm gan B và các dịch vụ y tế liên quan.

Thứ tư, hệ thống y tế bền vững và lấy con người làm trung tâm: Tăng cường quản lý, nhân lực, tài chính và chuỗi cung ứng thuốc – vaccine; bảo đảm mọi dịch vụ được tổ chức linh hoạt, tôn trọng quyền của người bệnh và dễ tiếp cận cho cộng đồng.

Hướng dẫn của WHO đánh dấu một bước ngoặt chiến lược trong nỗ lực toàn cầu ngăn chặn lây truyền HIV, giang mai và viêm gan B từ mẹ sang con. Bài học từ Kenya và Namibia cho thấy rằng hiệu quả đến từ chính sách mạnh mẽ, triển khai cấp địa phương, sự tham gia cộng đồng và đổi mới trong chăm sóc, yếu tố cần thiết cho hành trình hướng tới loại trừ ba bệnh này vào năm 2030.

Việc áp dụng bốn trụ cột chiến lược của WHO sẽ là chìa khóa để xây dựng một thế hệ trẻ sinh ra khỏe mạnh, không bị nhiễm các bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng, một thành tựu đầy nhân văn và quyết định cho tương lai của nhân loại.